Η εποχή μας, σε αναζήτηση νοήματος

Ζούμε σε μια εποχή χωρίς συλλογικό όραμα. Οι απελευθερωτικές ή εξισωτικές ιδεολογίες του 20^ου αιώνα - όπως, οι σοσιαλιστικές των αρχών του αιώνα ή οι ελευθεριακές των δεκαετιών ’60, ‘70 -  κατέρρευσαν στην επαφή τους με την πραγματικότητα. ‘Εμεινε μόνο ο καπιταλισμός, που κυριάρχησε με τη λογική του χρήματος.

Ένας πολιτισμός που κινείται από το χρήμα παράγει μορφές αγοραίες, με σκοπό το κέρδος. Δεν έχουν κάποιο άλλο κίνητρο, στην πραγματικότητα. Όταν το χρήμα γίνεται σκοπός και όχι μέσον, τότε, χάνεται ο μόνος νοήμων σκοπός της ζωής: να περνάμε-καλά (δες link), και απλά τρέχουμε πίσω από τα λεφτά. Εφόσον οι δημιουργοί επαναπροσδιορίσουν τη στόχευση των έργων τους βάσει αυτού, τότε μπορεί να γεννηθεί μια άλλη εποχή, πιο κοντά στις επιθυμίες μας, αλλά και στην πραγματικότητά μας.

Το πρόβλημα με τις προηγούμενες απόπειρες συλλογικού επαναπροσδιορισμού, όπως στις επαναστάσεις του 20^ου αιώνα, ήταν ότι δεν είχαν αρκετά φιλοσοφημένη στόχευση και ότι δεν επεξεργάστηκαν ικανοποιητικά τα δεδομένα της πραγματικότητας. Οι στόχοι που έθεταν – της ισότητας ή της ελευθερίας – ήταν μάλλον μέσα, παρά στόχοι. Να είμαστε ίσοι και ελεύθεροι, ναι, αλλά για ποιο λόγο. Δεν εντόπισαν καθαρά τον απώτερο λόγο, ούτε είδαν ειλικρινά την πραγματικότητα. Οι εξισωτικές επαναστάσεις δεν έλαβαν υπόψη την ανάγκη διαφοροποίησης των ατόμων. Οι ελευθεριακές αγνόησαν τις οικονομικές δεσμεύσεις της πραγματικότητας. Στο τέλος, η οικονομία, στην πιο κυνική εκδοχή της, τον καπιταλισμό, κέρδισε. Με τις τροποποιήσεις που έκανε και τις προσαρμογές του, ο καπιταλισμός μπόρεσε να κυριαρχήσει παγκοσμίως.

Οι ανισορροπίες που παράγει ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός προκαλούν ολοένα αυξανόμενες πιέσεις, τις οποίες θα δυσκολευτεί να αφομοιώσει αν δεν αλλάξει δομικά (και παύσει να είναι καπιταλισμός, ουσιαστικά). Η οικολογική ανισορροπία, η πληθυσμιακή  (με τον υπερπληθυσμό των υπανάπτυκτων χωρών, σε συνδυασμό με τη γήρανση στις αναπτυγμένες χώρες), η ανισορροπία πλούτου, η μεταναστευτική πίεση, κλπ., απαιτούν ριζικές αλλαγές. Η πιο σημαντική είναι η «αλλαγή παραδείγματος», με την υιοθέτηση μιας κανονιστικής Αρχής διαφορετικής από το χρήμα. 

Εάν δεν γίνει κάποιος συλλογικός επαναπροσδιορισμός επί της ουσίας, τότε θα κυριαρχήσουν τα οπισθοδρομικά φαινόμενα που εκδηλώνονται παγκοσμίως, σαν αντίδραση στην παγκοσμιοποίηση. Η άνοδος του εθνικισμού και του λαϊκισμού, του θρησκευτικού φονταμενταλισμού και του ρατσισμού, δείχνουν τον κίνδυνο.

Την ίδια στιγμή, η προοδευτική σκέψη αδυνατεί να προτείνει κάτι που να ανταποκρίνεται θετικά στα ζητήματα της εποχής. Πόσο μάλλον να δώσει το όραμα μια άλλης. Είναι κολλημένη σε μια ορολογία του παρελθόντος (κομμουναλιστικού ή ελευθεριακού τύπου) και επαναλαμβάνει αποδομητικές φόρμες ενός ξεπεραμένου μοντερισμού (στην Τέχνη). Αδυνατεί να συλλάβει θετικά τον κόσμο και αρκείται στην κριτική και στην ανάλυση.

Με τη διαρκή κριτική και την εμμονική ανάλυση, όμως, δεν βγαίνει κάτι. Μπορεί να είναι απαραίτητες για την άρση των κακών κείμενων και τη διάγνωση των αιτιών τους, αλλά μόνο αν συνεχιστούν με κάποια θετική πρόταση, μπορεί να παράγουν αποτέλεσμα.  Αλλιώς,  από μόνες τους, δεν μπορούν να διαμορφώσουν ένα συνεκτικό και συγκροτητικό νόημα για τη διαμόρφωση μιας νέας εποχής. Στερούνται προοπτικής.

Η απουσία συνεκτικού νοήματος, με προοπτική, αποδιοργανώνει τις κοινωνίες και υπονομεύει τις συλλογικότητες, αφήνοντας τα άτομα εγκαταλελειμμένα στα αδιέξοδα του ατομισμού. Η διάλυση των δια-προσωπικών σχέσεων συνοδεύεται από οπαδισμούς που μαζοποιούν τα άτομα σε άμορφους σχηματισμούς, εύκολους να ποδηγετηθούν. Η αυτιστική τέχνη και η ομφαλοσκοπική φιλοσοφία έρχονται να επιβαρύνουν το κλίμα της διάλυσης και να επιτείνουν το αίσθημα της παραίτησης.

Υπάρχουν βέβαια και οι εμπνευσμένες φωνές, που μιλούν επί της ουσίας και δίνουν προοπτική. Είναι λίγες, αλλά υπάρχουν. Μέσα από αυτές, επιβιώνει το Πνεύμα και μένει ζωντανή η δυνατότητα μιας νέας εποχής. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, χρειάζεται ο συντονισμός τους. Πάνω σε ποια κανονιστική Αρχή θα μπορούσε να γίνει αυτός; Ποια θα μπορούσε να είναι η Αρχή, που θα είχε την απαραίτητη καθολικότητα για να συμφωνήσουν όλοι επ’ αυτής και να οργανωθούν ανάλογα;

Προτείνουμε την Αρχή τού «Να Περνάμε Καλά», όπως την παρουσιάζουμε εδώ, τόσο στις θεωρητικές της βάσεις, όσο και στις πρακτικές της συνέπειες.