Η μεγαλύτερη δοκιμασία της καλοσύνης

 

Από τότε που "διακήρυξα" την καλοσύνη, σκέφτηκα διάφορες καταστάσεις που μπορεί να τη θέσουν σε δοκιμασία ώστε να τις διαπραγματευτώ. Τώρα σκέφτομαι ότι η μεγαλύτερη δοκιμασία της καλοσύνης είναι η ενδόμυχη απέχθεια που μπορεί να νιώσεις για τον άνθρωπο σαν είδος εγωπαθές, που εξαπλώνεται επεκτατικά στη φύση, εξαφανίζοντας τα ευαίσθητα πλάσματά της, τις αισθαντικές ποιότητές της και τις λεπτές της ισορροπίες, με την τεχνική του υπεροχή.

ωδή στη φθαρτότητα

Νομίζω ότι το δραστικότερο συμβάν στη συμπεριφορά των ανθρώπων είναι η φθαρτότητά τους,

το γεγονός ότι αργά ή γρήγορα θα φθαρούν και το ξέρουν, επενεργεί διαρκώς πάνω τους,

σαν τη δύναμη της βαρύτητας,

τους έλκει διαρκώς προς τα κάτω και τους γειώνει,

καμπυλώνει τους τρόπους τους και δίνει πλαστικότητα στις μορφές τους,

τους κάνει κυρτούς και σκύβουν είτε για να αγκαλιάσουν είτε για να μαχαιρώσουν,

με την ίδια κρυφή απόγνωση αλλά με διαφορετική ελπίδα ο καθένας.

καλός από επιλογή

 Είναι διαφορετικό να είσαι καλός, δοτικός, υπερβατικός, κλπ., ακολουθώντας τις οδηγίες μιας θρησκείας, και διαφορετικό να τα κάνεις όλα αυτά μέσα από τη δική σου ελεύθερη επιλογή.

εγγενής νατουραλισμός

Από μικρός είχα τη φύση σαν νόμο. Όταν οι άνθρωποι επέβαλλαν απαγορεύσεις που δεν θεωρούσα φυσικές, δεν τις σεβόμουν. Αυτή η εμπιστοσύνη στη φύση και μόνο,  δεν μου διδάχθηκε. Γεννήθηκε μέσα μου φυσικά. Θα έλεγα ότι με διακατέχει εγγενής νατουραλισμός. 

Το βάσανο της επωνυμίας

 

Ένα από τα βάσανα του σύγχρονου ανθρώπου είναι η επωνυμία, το άγχος του Εγώ του να διακριθεί ως επώνυμο και ξεχωριστό. Πέραν του ότι λίγοι το καταφέρνουν αυτό, ακόμη και αυτοί που διακρίνονται έχουν άγχος μετά πώς θα παραμείνουν επώνυμοι.

Ο τρόμος της ανωνυμίας σαρώνει ειδικά τους χώρους της δημόσιας σφαίρας, όπως τον καλλιτεχνικό, τον πολιτικό, τον διανοουμενίστικο, κλπ. Σε αυτούς έχει προστεθεί ο χώρος των κοινωνικών δικτύων, όπου γίνεται μάχη για τα likes και τα follows.  

Η πίεση που ασκείται στα άτομα είναι τεράστια. Πολλοί κλατάρουν επειδή δεν έχουν τα φόντα να βγουν σε αυτήν την πασαρέλα των φουσκωμένων κοκορο-Εγώ, ενώ και αυτοί που βρίσκονται εκεί ντοπάρονται συνέχεια μην τους πέσει το λειρί.   

Το παραφούσκωμα των Εγώ στηρίζεται στην κατασκευή ενός προφίλ που κερδίζει αναγνώριση, άσχετα αν αυτό το κατασκευασμένο προφίλ δεν αντιπροσωπεύει αυτό που είσαι πραγματικά. Έτσι, στοχεύοντας σε ένα αναγνωρισμένο Εγώ, μπορεί να χάσεις τον εαυτό σου.

Κατόπιν αυτών, εισηγούμαι μια αποκλιμάκωση της επωνυμίας και μια επανεφεύρεση της ανωνυμίας, όπου αυτό που θα προβάλλεται θα είναι το έργο και όχι ο δημιουργός, το ποίημα και όχι ο ποιητής, η ιδέα και όχι ο διανοούμενος. Όπως συνέβαινε με τη λαϊκή τέχνη, τα δημοτικά τραγούδια, τα σοφά ρητά.

Ας υπηρετήσουμε το Ωραίο, το Καλό και το Αληθές (και όχι αποκλειστικά το Εγώ μας).

Επαναστατικό εορτολόγιο

Οι εορταστικές αργίες είναι σημαντικές για τους ανθρώπους, για αυτό συνεχίζουν και τηρούν ακόμη και τις χριστιανικές αργίες οι άθρησκοι, αρκεί να αργούν και να εορτάζουν. Το ίδιο και τις εθνικές αργίες, οι αλλοεθνείς και οι διεθνιστές.

Υπάρχει, όμως, μια αναντιστοιχία φόρμας και περιεχόμενου. Η εορταστική φόρμα είναι εκεί και μας συγκινεί όλους, αλλά το περιεχόμενο αφήνει αδιάφορους πολλούς από εμάς. Δεν θα ήταν πιο ωραίο να ταυτίζονταν; Πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό;

Αντί των εθνικών ή θρησκευτικών εορτών θα μπορούσαμε να έχουμε γιορτές της γης, όπου θα γιορτάζαμε, για παράδειγμα, τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια. Αυτές οι πλανητικές γιορτές θα μπορούσαν να συνοδεύονται από ανάλογες κοινωνικές εκδηλώσεις, οικουμενικής σημασίας.

- Η εαρινή ισημερία θα μπορούσε να είναι η γιορτή των παιδιών, με παιχνίδια, εκδρομές, φάρσες, καρναβάλια και αστεία.

- Το θερινό ηλιοστάσιο η γιορτή της νιότης και του έρωτα, με διονυσιακά γλέντια και ξέφρενα ξενύχτια.

- Η φθινοπωρινή ισημερία, η γιορτή των ηλικιωμένων ή των αρρώστων ή των νεκρών, με επισκέψεις στα γηροκομεία, στα νοσοκομεία, στα νεκροταφεία, κλπ.

- Το χειμερινό ηλιοστάσιο η γιορτή της καλοσύνης και της φιλίας, με δώρα και αλληλοβοήθεια και επισκέψεις σε ξεχασμένους φίλους και χειμάζουσες υπάρξεις.

ΥΓ. Ξέρω, έχουν προσπαθήσει και στη Γαλλική επανάσταση να ιδρύσουν ένα νέο ημερολόγιο και εορτολόγιο, αλλά απέτυχαν.

Το τελευταίο που θα αλλάξει θα είναι οι γιορτές και οι αργίες. Θα αλλάξουν όμως. Εγώ απλά δίνω ιδέες πώς θα μπορούσαν να γίνουν (σε μερικούς αιώνες). Μπορούμε όμως να τις γιορτάζουμε προκαταβολικά όσοι είμαστε μπροστά στον χρόνο.

ομάδες συμφερόντων και κλίκες εξουσίας

 Η κύρια έγνοια των εξουσιαστικών ομάδων που διαφεντεύουν κάποιες χώρες και χώρους (κοινωνικούς, επαγγελματικούς, πολιτιστικούς, θρησκευτικούς, κλπ.) είναι η ισχυροποίησή τους. Δεν τις νοιάζει το καλό των χωρών και των χώρων τους, αλλά το δικό τους. Φροντίζουν το κοινό καλό μόνο στον βαθμό που τις ενισχύει, ενώ δεν διστάζουν να κάνουν επιλογές εναντίον του αρκεί να βγαίνουν αυτές κερδισμένες.

Η συμφεροντολογική συμπεριφορά των εξουσιαστών δεν είναι κάτι παράλογο. Οφείλεται στην εύλογη ανάγκη των ανθρώπων να περάσουν όσο γίνεται καλύτερα σε αυτή τη ζωή. Έχοντας επίγνωση του θανάτου τους, κάνουν ό,τι μπορούν για την καλοπέρασή τους, αγνοώντας συχνά τους άλλους. Αυτό συμβαίνει συνήθως από βιασύνη, λαιμαργία και βλακεία. Η πλεονεξία τους και τα απωθημένα τους μαζί με την ανοησία τους δεν τους επιτρέπουν να δουν το γενικό όφελος, να φροντίσουν για το κοινό καλό μαζί με το δικό τους, για να βγουν όλοι κερδισμένοι μακροπρόθεσμα.

Αυτή η παρενέργεια διορθώνεται εν μέρει όταν το σύνολο ασκεί έλεγχο στην εξουσία, κάτι το οποίο συμβαίνει με τη δημοκρατία, την ελευθερία και την κριτική σκέψη. Αυτό ακριβώς είναι ο εχθρός των εξουσιαστών.

Όταν, για παράδειγμα, ο Πούτιν αγωνίζεται ενάντια στη Δύση, η πρεμούρα του δεν είναι γεωπολιτική, αλλά πολιτική. Θέλει την ήττα της δημοκρατίας. Αυτό που μάχεται είναι το ελεύθερο, κριτικό πνεύμα της Δύσης. Αυτό αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για το καθεστώς του. Γι’ αυτό κάνει τα πάντα να υπονομεύσει την Ε.Ε. και χρηματοδοτεί όλα τα πολιτικά εκτρώματα και διασπείρει fake news που προκαλούν σύγχυση και διάλυση στις δυτικές κοινωνίες. Θέλει να τις διαβάλει στους υπηκόους του. Γι’ αυτό δεν θέλει με τίποτε να φιλελευθεροποιηθεί η Λευκορωσία και να δώσει παράδειγμα προς μίμηση στους μουζίκους του. Γι’ αυτό προτιμά να συνεργαστεί με τον σουλτάνο Ερντογάν, αν και γεωπολιτικά δεν συμπίπτουν. Δεν είναι το γεωπολιτικό συμφέρον που τον καθορίζει. Είναι το καθεστωτικό.

Ανάλογη συμπεριφορά έχουν όλες οι εξουσιαστικές δεσποτείες, σε όλες της ανελεύθερες χώρες.

Ανάλογη συμπεριφορά, βέβαια, έχουν και όλες οι συμφεροντολογικές κλίκες που ασκούν εξουσία και στις δημοκρατικές χώρες. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, το κομματικό ή το εκκλησιαστικό κατεστημένο δεν νοιάζεται για το καλό της χώρας, αλλά για το δικό του.

Οι ιεράρχες ήταν έτοιμοι να παραδώσουν τους πιστούς τους στον κορωνοϊό παρά να υποχωρήσουν απέναντι στο κράτος και να χάσουν σε ισχύ. Το μόνο που τους νοιάζει είναι τα χρυσοποίκιλτα άμφια της εξουσίας και οι δεσποτικοί θρόνοι.

Οι κομματάρχες κάνουν επιλογές με γνώμονα το κομματικό τους συμφέρον, για αυτό διορίζουν άχρηστους και κάνουν βλακείες, διότι δεν έχουν κριτήριο το κοινό καλό ούτε την κοινή λογική. Στον βαθμό που η συμπεριφορά τους ελέγχεται στον ίδιο βαθμό μειώνεται η μεροληψία και η ανοησία τους. Όταν όμως η κριτική αποστομώνεται με τον έλεγχο της κοινής γνώμης και των ΜΜΕ, τότε αυτοί κάνουν πάρτι για πάρτη τους, και εμείς πληρώνουμε τα σπασμένα.

Τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να παίξουν ρόλο στον κριτικό έλεγχο της εξουσίας (που λείπει από τα ελληνικά ΜΜΕ), αν τα αξιοποιήσουμε (και) υπέρ του κοινού καλού (πέραν της αυτοπροβολής μας).

κήρυκας του καλού

Με πήρε ο ύπνος με τη μικρή ενώ την κοίμιζα. Ξύπνησα χαράματα.  Έβαλα καφέ να γράψω. Είχα ξεκινήσει από χθες μια σύνοψη για τις εργασίες που χρειάζεται ένας καλύτερος κόσμος. Επιγραμματικά τις σκέψεις μου για να υπάρχουν κάπου γραμμένες. Κάπου η ανησυχία για τη μνήμη μου που φθίνει, κάπου η επικείμενη φθορά, μου έχουν βάλει την έγνοια των καταγραφών. Ποιος ξέρει κάποιος μπορεί να τις προσέξει στο μέλλον. Να γράψω ενώπιον του θανάτου μου. Με πιάνει μια μεταφυσική  ταραχή. Λέω να βγω έξω. Να πάω στο Schiller Park, να αναστοχαστώ σε ένα παγκάκι και μετά να γυμναστώ. Το είχα στο πρόγραμμα για σήμερα. Δεν το έχω κάνει ποτέ ξημερώματα. Γιατί όχι. Παω σιγά σιγά στην κρεβατοκάμαρα να πάρω τη φόρμα που είχα στην κρεμάστρα. Η Κατερίνα κοιμάται ελαφρά και ξυπνάει. Μιλάμε λίγο, με αγάπη. Της αφήνω τον υπόλοιπο καφέ μου, για όταν ξυπνήσει. Βγαίνω. Στο ποδήλατο ο φρέσκος πρωινός αέρας. Έχει δροσιά σήμερα. Είμαι ένας ευλογημένος άνθρωπος. Η ζωή αποδείχτηκε γενναιόδωρη μαζί μου (και δεν το περίμενα). Το αναγνωρίζω. Έχω δεχτεί καλό. Το οφείλω. Θα γίνω κήρυκας του καλού σκέφτομαι. Δεν θα περιοριστώ σε ουδέτερες καταγραφές των σκέψεών μου. Θα τις οργανώσω υπέρ του καλού, με άξονα και αξία και αρχή μου αυτό. Ας μην έχουν ευρύ ακροατήριο. Εγώ θα προσπαθήσω το καλύτερο κι ό,τι βγει. Μπορεί να μείνουν κάποια ίχνη. Η ταραχή μου μεγαλώνει. Θέλω να τη μοιραστώ. Με μια φωτογραφία που αποτυπώνει τη στιγμή.

αίτια θανάτου

 Όταν μαθαίνουμε από τα media για τον θάνατο κάποιου γνωστού μας σε ηλικία μικρότερη από το προσδόκιμο επιβίωσης, αναρωτιόμαστε όλοι, νομίζω, από τι πέθανε. Είναι ένα ανθρώπινο ενδιαφέρον από καθαρή έγνοια για τον άλλον, που θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε και να αποδεχτούμε τον χαμό του, να συμπάσχουμε -αναδρομικά έστω- για την όποια νόσο του, να τρομάξουμε για το όποιο ατύχημά του, να μάθουμε να προσέχουμε για εμάς και τους δικούς μας, να προετοιμαζόμαστε και για το δικό μας απρόσμενο.

Απάντηση όμως δεν πρόκειται να πάρουμε, εκτός αν ξέρουμε ονόματα και πράγματα. Υπάρχει κάποιος λόγος που αποκρύβεται η αιτία του θανάτου σαν επτασφράγιστο μυστικό, που θα πάρει ο θανών μαζί του; Είναι θέμα παραβίασης προσωπικών δεδομένων, και αν ναι, πού γράφεται αυτό; Είναι θέμα ενός εθιμικού απόκρυψης δυσάρεστων στιγμών που θα ενοχλήσουν, και αν ναι, γιατί να μην ενοχλήσουν; Είναι θέμα άβολων ομολογιών για αμαρτωλές ασθένειες, και αν ναι ποιες είναι αυτές; (Ο καρκίνος, που φοβόμαστε να πούμε το όνομά του; Η σύφιλη, που δεν πεθαίνει κανείς σήμερα; Ποιές; Πάντως όχι όλες.) Είναι θέμα ρητής επιθυμίας του θανόντος να μη μαθευτεί τι έπαθε και αν ναι, πόσες φορές έχει τεθεί κάτι τέτοιο;

Εγώ πάντως δεν θα είχα κανένα πρόβλημα όταν πεθάνω να γραφτεί από τι πέθανα. Ούτε νομίζω έχουν τέτοια προβλήματα όσοι έχουν πεθάνει. Μάλλον έχει να κάνει με "θεματάκια" που έχουμε εμείς οι ζωντανοί.

ΥΓ. Παρεμπιπτόντως η ταινία "Εσείς οι ζωντανοί" του Ρόι Άντερσον είναι από τις καλύτερες που έχω δει.

ο σκήτης

είμαι ένας σκήτης

υπόλογος μόνο στον Λόγο

συνομιλώ μαζί του

υπόχρεος έναντί του

γράφω αποκλειστικά για αυτόν

επιβεβαιώνοντας την ύπαρξή του

κι αυτός τη δική μου

σε μια αμοιβαία αλληλο-αναγνώριση

που μας δικαιώνει

κι αυτό αρκεί

Όλα θα πάνε καλά

Έχουμε πια εξοικειωθεί από τον κινηματογράφο για τα καλά με το κακό. Οι περισσότερες ταινίες κινούνται στο μοτίβο "άσε το κακό να μπει". Ξεκινούν συνήθως από σκηνές όπου όλα δείχνουν καλά, αλλά δεν θα αργήσει να γίνει η μαλακία. Ιδιαίτερα αν έχουν σκηνές μεγάλης χαράς, τότε θα γίνει στο επόμενο δευτερόλεπτο.

Μια γιορταστική δεξίωση θα διακοπεί με την κήρυξη του πολέμου, μια εκδρομή με το αυτοκίνητο θα γίνει συντρίμμια σε ένα δέντρο, μια βαρκάδα στη λίμνη θα σκοντάψει στο πτώμα της επιπλέουσας Οφηλίας, ένα παιδάκι που τρέχει χαρούμενο στον πάγο θα πνιγεί σε μια τρύπα, ένα γαμήσι στα γρήγορα θα ολοκληρωθεί με αίμα αντί σπέρμα, κλπ.

Έχουμε αφομοιώσει τόσο πολύ αυτό το μοτίβο, που δεν τολμούμε δηλαδή να χαρούμε. Πίσω από τη χαρά, παραμονεύει ο κίνδυνος. Προφανώς, το σινεμά εκμεταλλεύεται ψυχολογικά μοτίβα για να πουλήσει. Δεν το νοιάζει αν συντελεί στην κακή ψυχολογία του κόσμου. Υπάρχουν οι ψυχολόγοι για αυτό.

Άλλωστε, δεν είναι μόνο το σινεμά που εκμεταλλεύεται τη θανατο-λαγνία. Το κάνουν κατά κόρο και άλλες τέχνες, που βρίθουν από μαυρίλα. Για να μην πούμε για τα ΜΜΕ, τα χτυπητά πρωτοσέλιδα και την κρυφή χαρά των παρουσιαστών όταν ανακοινώνουν καταστροφές και εγκλήματα. Το μάτι τους γυαλίζει που θα χτυπήσουν τρελά νούμερα, ειδικά αν έχουν αποκλειστικά πλάνα.

Γενικά, το κακό πουλάει. Αυτό μπορεί να αποκαλύπτει μια διάχυτη μιζέρια στον κόσμο. Λες και δεν μπορούν να χαρούν και ανακουφίζονται μόνο νιώθοντας ταύτιση στην κατάντια. Αυτό ανεβάζει στη σκηνή μια πινακοθήκη τεράτων. Αποτρόπαια εγκλήματα, αδίστακτοι εκτελεστές, μηχανορράφοι εραστές παραμονεύουν σε κάθε μας βήμα.

Λυπάμαι που θα σας απογοητεύσω αλλά ο κόσμος που ζούμε έχει ελάχιστη σχέση με όλα αυτά. Κανένα φοβερό κακό δεν θα συμβεί στους περισσότερους και η πλειοψηφία θα πεθάνει από γηρατειά. Κατά τα φαινόμενα, όλα θα πάνε καλά. Μπορούμε να το διαχειριστούμε αυτό;

ΥΓ. Τώρα μου ήρθε μια ιδέα για μια ταινία μικρού μήκους που να παίζει με αυτές τις σκηνές που προμηνύουν κίνδυνο, με τη μια να διαδέχεται την άλλη και κανένα κακό να μη συμβαίνει στο τέλος. Τι απογοήτευση ε;

προβλέψεις χιλιετίας

Αν δεν χτυπήσει κανείς κομήτης τη γη κι έρθουν τα πάνω κάτω, τότε μπορούμε να κάνουμε κάποιες προβλέψεις σε βάθος 1000ετίας, βάσει των εξελίξεων που έχουν δρομολογηθεί από το 10.000 π.Χ., και διαμορφώνουν τον κόσμο μας έκτοτε. Αυτό που συνέβη τότε είναι η έναρξη της γεωργίας/κτηνοτροφίας που σήμανε το πέρασμα του ανθρώπου από τις μικρές, κυκλικές κοινότητες κυνηγών/τροφοσυλλεκτών σε σύνθετες, αναπτυσσόμενες κοινωνίες.

Εκτός από κάποιες απομονωμένες φυλές που συνεχίζουν να ζουν κυκλικά (ακολουθώντας την κυκλικότητα του φυσικού περιβάλλοντος από το οποίο ζουν), όλοι οι άλλοι άνθρωποι έχουν εισέλθει στην αναπτυξιακή φάση, έστω με διαφορετικές ταχύτητες. Αυτή τη στιγμή προηγείται (ακόμα) η Δύση, με πρώτη τις ΗΠΑ, ενώ αναπτύσσεται δυναμικά η Ασία, με πρώτη την Κίνα.  

Κατά τα φαινόμενα, αυτή η γεωπολιτική δυναμική θα συνεχιστεί, αναδεικνύοντας την Κίνα ως την επόμενη μεγάλη δύναμη. Η Κίνα, όμως, δεν θα μπορέσει να δημιουργήσει μια νέα «αυτοκρατορία». Κάτι τέτοιο, μάλλον, δεν θα ξανασυμβεί με τη γνωστή μορφή μιας κυρίαρχης υπερδύναμης. Η Κίνα πέραν του ότι δεν θα μπορέσει να προτείνει ένα μοντέλο ανθρώπου ζηλευτό (όπως έκανε η φιλελεύθερη Αμερική), θα έχει να αντιμετωπίσει την αντιπαλότητα της Ινδίας και τις εσωτερικές εντάσεις που θα αναδειχθούν με τον «αναγκαστικό» εκδημοκρατισμό της.

Η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότητα των (διάφορων) φύλων,  η ισονομία και η ελευθερία είναι αναπόφευκτα παράγωγα της εξέλιξης και δεν θα μπορέσουν να τα αποφύγουν ούτε τα πιο (φαινομενικά) αλώβητα τυραννικά καθεστώτα.  

Όλοι οι άνθρωποι αργά ή γρήγορα θα θελήσουν την αξιοπρέπεια, την αίσθηση ελευθερίας και το δικαίωμα συμμετοχής στα αγαθά του πολιτισμού, υλικού και πνευματικού. Δεν μπορείς να τους περιορίσεις στο υλικό και να τους κοροϊδεύεις μια ζωή με γκάτζετς, ενώ τους αναγκάζεις να κυκλοφορούν με μπούρκα. Κάποια στιγμή θα τη βγάλουν, ακόμη κι αν ρισκάρουν το κεφάλι τους (όπως, ήδη κάνουν κάποιες ηρωικές γυναίκες στις μουσουλμανικές χώρες).  Ούτε θα ανέχονται επ’ άπειρον να είναι το κορόιδα και να πλουτίζουν άλλοι στις πλάτες τους. Αργά ή γρήγορα θα αντιδράσουν και θα οργανωθούν για να φέρουν ένα κράτος δικαίου.

Λαμβάνοντας υπόψη την αναπόφευκτη σοσιαλ-φιλελευθεροποίηση της ανθρωπότητας που θα συμβεί μέσα στην επόμενη χιλιετία, υποθέτουμε ότι αυτή θα οδηγήσει σε μια κάποια μορφή οικουμενικής διακυβέρνησης, καθώς οι άνθρωποι θα καταλάβουν την αναγκαιότητά της και θα τη συναποφασίσουν. Διαφορετικά, θα είναι αδύνατο να εξασφαλιστούν τα αγαθά της ανάπτυξης και να αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιες προκλήσεις.

Η οικουμενική διακυβέρνηση μπορεί να προκληθεί και από συρράξεις που μπορεί να φέρουν την ανθρωπότητα προ του αφανισμού της, αν δεν συνεργαστεί.
Αν η Κίνα, για παράδειγμα, θελήσει να επιβάλει την κυριαρχία της στρατιωτικά, τότε μπορεί να έχουμε άσχημες εξελίξεις. Υποθέτω ότι αυτό δεν θα συμβεί, τόσο γιατί οι Κινέζοι έχουν παραδοσιακά μια κάποια σοφία αυτοσυγκράτησης όσο γιατί η οικουμενικο-ποίηση μπορεί να κινηθεί πιο γρήγορα και να προλάβει μεγάλες παγκόσμιες συρράξεις.  

Περιφερειακές συγκρούσεις θα υπάρχουν πάντα και θα συμβούν αρκετές στα σημεία έντασης που βλέπουμε σήμερα (Σ. Αραβία/Ιράν, Κίνα/Ινδία, Κίνα/Ταιβάν, Ινδία/Πακιστάν λόγω Κασμίρ, Β. Κορέα, Μιανμάρ, Νιγηρία, κλπ.) Ευελπιστώ ότι η Ρωσία δεν θα παρασυρθεί από τον Πούτιν σε στρατιωτική αναμέτρηση με τη Δύση και θα εκδημοκρατιστεί εγκαίρως, πριν γίνει το κακό.

Το πέρασμα στην οικουμενική διακυβέρνηση (το οποίο μπορεί να συμβεί είτε κατόπιν πολεμικής καταστροφής είτε για να την προλάβει) θα σημάνει και το τέλος των «μεγάλων δυνάμεων». Η παγκόσμια δύναμη θα μοιραστεί και θα έχουμε έναν πολυ-πολικό κόσμο, στον οποίο θα παίζουν συν-πρωταγωνιστικό ρόλο όλες οι ήπειροι, συμπεριλαμβανομένης της Αφρικής που θα σημειώσει θεαματική ανάπτυξη. (Υπόψη ότι η Αφρική έχει πολλά να προσφέρει στην ανθρωπότητα με τη ζωτικότητά της.)

Οι αλλαγές που θα φέρουν οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν μπορούν να εκτιμηθούν αυτή τη στιγμή, αλλά θα είναι θεαματικές. Σίγουρα θα έχουμε μια επανάσταση στις μεταφορές που θα μειώσουν δραστικά τις αποστάσεις (πιθανόν με αεροδυναμικά τούνελ), η τεχνητή νοημοσύνη θα αναλάβει πολλές δραστηριότητες (και αφού θέσει σε κίνδυνο την αυτονομία των ανθρώπων θα περιοριστεί με παρεμβατικούς μηχανισμούς ελεγχόμενους δημοκρατικά από  τους ανθρώπους), η βιοτεχνολογία θα λύσει πολλά προβλήματα διαβίωσης και υγείας (αφού προκαλέσει κάποια ατυχήματα, με ανθρώπινες απώλειες), η διαστημική θα μας συνδέσει καλύτερα με τον διαπλανητικό χώρο (αφού γίνουν και εκεί κάποια ατυχήματα και συγκρούσεις), αλλά μην περιμένουμε να εποικήσουμε άλλον πλανήτη, τουλάχιστον μέσα στην επόμενη χιλιετία.

Η γη έχει αρκετό χώρο ακατοίκητο για να βολέψει διπλάσιο πληθυσμό από αυτόν που έχει τώρα. Ο πληθυσμός έτσι κι αλλιώς θα σταματήσει να αυξάνεται και θα σταθεροποιηθεί, αλλά θα έχει μεγάλο αριθμό ηλικιωμένων, και θα πρέπει να βρεθεί λύση για τη διατήρησή τους σε ενεργή κατάσταση, όπου θα συνεχίσουν να προσφέρουν και να χαίρονται τη ζωή.

Η κλιματική αλλαγή θα μπορέσει να ελεγχθεί μερικώς αλλά θα συμβεί αναπόφευκτα. Ανάλογα με τον βαθμό τους ελέγχου της θα έχουμε επιπτώσεις σοβαρές, πολύ ή λίγο. Σίγουρα θα χρειαστεί να γίνουν μετακινήσεις πληθυσμού προς ασφαλέστερες περιοχές, αφού θα χαθούν εδάφη που είναι σήμερα γόνιμα και κατοικήσιμα.  

Η βιοποικιλότητα θα μειωθεί και θα πρέπει να παρέμβει ο άνθρωπος για να σωθούν κάποια είδη σε οριοθετημένες προστατευμένες περιοχές. Θα πρέπει όμως να φροντίσει ιδιαίτερα να μη συμβεί κάποια οικολογική κατάρρευση που θα έχει σοβαρές συνέπειες (όπως, πχ., να εξαφανιστούν οι μέλισσες).  

Πολλά φυσικά φαινόμενα που χαιρόμαστε σήμερα μπορεί να χαθούν, όπως ο καθαρά έναστρος ουρανός χωρίς φωτάκια από δορυφόρους. Άλλωστε στη διάρκεια της εξέλιξης έχουν χαθεί πολλά που χαιρόταν οι άνθρωποι παλιά, αλλά στη θέση τους γεννήθηκαν άλλες χαρές. Αυτό που έχει σημασία είναι ο ισολογισμός της χαράς να είναι θετικός.

γένεση της εξουσίας με δημοκρατικές διαδικασίες

 Υπάρχουν πολλές θεωρίες για τη γέννηση της δεσποτικής εξουσίας. Πολλές έχουν να κάνουν με την επιβολή της δια ροπάλου. Δεν τις αμφισβητώ αλλά έχω παρατηρήσει μια «δημοκρατική διαδικασία» που μπορεί να οδηγήσει εύκολα στη γένεση εξουσιαστών. Έχει να κάνει με την παθητικότητα των συμμετεχόντων σε μια οποιαδήποτε συλλογική οργάνωση.

Θα έχετε παρατηρήσει ότι στις συλλογικές προσπάθειες μπορεί να συμμετέχουν στην αρχή πολλοί, αλλά στο τέλος μένουν λίγοι να ασχολούνται. Αν αυτές έχουν να κάνουν με ισχύ, τότε δεν αποκλείεται αυτοί οι λίγοι να δελεαστούν να τη συγκεντρώσουν στα χέρια τους, αφού οι πολλοί τους δίνουν το ελεύθερο με την αποχή τους.

Το ερώτημα είναι πού οφείλεται αυτή η παθητικότητα των πολλών και η δυναμικότητα των λίγων. Αν πω ότι έχει να κάνει με τη «φυσική επιλογή», θα θεωρηθώ κοινωνικός δαρβινιστής. Θα ήθελα να μάθω αν υπάρχει κάποια καλύτερη εξήγηση.

Ο κόσμος χρειάζεται σκέψη

 Βλέπω τους ανθρώπους που ξυπνάνε, παίρνουν το πρωινό τους και πάνε στη δουλειά τους, ενώ εγώ ξυπνάω, κάνω τον καφέ μου και γράφω. Γράφω για αυτούς και για μένα, για τον κόσμο μας. Σκέφτομαι πώς ο κόσμος μας θα μπορούσε να γίνει καλύτερος και πώς η δουλειά των ανθρώπων θα συντελούσε αποτελεσματικότερα σε αυτό.

Ο λόγος που με έχει κάνει να ασχολούμαι με αυτό είναι η διαπίστωση που έκανα από μικρός ότι το τελικό προϊόν όλων αυτών των καθημερινών εργασιών των ανθρώπων ήταν κατώτερο του αναμενόμενου. Έβλεπα ανθρώπους να σκίζονται στη δουλειά και στο τέλος να πλουτίζουν κάποιοι λίγοι.

Η πολύ δουλειά έφερνε κάποια σχετική καλυτέρευση στις συνθήκες των εργαζομένων, όμως η γενικότερη κοινωνική συνθήκη δεν άλλαζε ανάλογα. Η αδικία και η ανισότητα ήταν πάντα εκεί. Κάτι δεν πήγαινε καλά. Κάποιος έπρεπε να ασχοληθεί με αυτό, γιατί το να κάνεις απλά τη δουλειά σου φαίνεται ότι δεν αρκεί.

Η ενασχόληση με ζητήματα γενικής φύσεως χρειάζεται ανθρώπους που τους απασχολούν έντονα και τα κάνουν αντικείμενό τους. Εγώ ήμουν ένας από αυτούς. Δεν μπορούσα να αρκεστώ στο μερικό, με απασχολούσε το γενικό. Ήμουν της θεωρητικής κατεύθυνσης. Αυτή όμως δεν εκτιμιόταν ιδιαίτερα τότε, όπως ούτε και τώρα.

Η θεωρία εκλαμβάνεται ως κάτι ασθενικό μπροστά στην αδρότητα της πράξης, η οποία ανταμείβεται επίσης αδρά, αντίθετα με τα «λόγια του αέρα» των ανθρώπων της θεωρίας. Αυτοί δεν θεωρούνται επαγγελματίες, δεν κάνουν περιουσίες, δεν έχουν μπίζνες πλαν και αυτό δεν εκτιμάται ιδιαίτερα σε ένα κόσμο που έχει θεοποιήσει τις μπιζνες.

Έτσι, έχουν εκπέσει οι ανθρωπιστικές σπουδές και θέλουν να τις συνδέσουν με την επιχειρηματικότητα για να τις δώσουν υπόσταση. Λες και έχει λυθεί το γενικό και δεν έχει πλέον νόημα να ασχολούμαστε με αυτό. Μόνο το ειδικό, το πρακτικό και το συγκεκριμένο. Να σηκώνεσαι, να παίρνεις το πρωινό σου και να πηγαίνεις στη δουλειά.

Έλα, όμως, που δεν πείθομαι. Δεν μου πάει γιατί ξέρω ότι κάπου χάνει το πράμα. Ειδικά από τη στιγμή που έκατσα να το σκεφτώ και βρήκα κάποια αίτια και κάποιες λύσεις. Από τότε δεν μπορώ να ησυχάσω. Ξυπνώ το πρωί και πιάνω αμέσως δουλειά. Ναι, δουλειά. Δεν ξέρω αν θα βγει κάτι από αυτήν, αλλά τη θεωρώ τη πιο σημαντική από όσες έχω κάνει ως τώρα.

Το ίδιο θέλω να πω και όσους ασχολούνται με το γενικό. Κάνετε κάτι πολύ σημαντικό, μην πτοείστε. Βγείτε μπροστά και διεκδικείστε τη θέση που σας αξίζει στον κόσμο.

Ο κόσμος χρειάζεται σκέψη!  

feel the time

Stay still

Feel the time going by

Stay and feel

Das Leben ist bald vorbei 

η ιδέα του καλού

 Όταν γκρινιάζουμε για το πώς είναι τα πράγματα, έχουμε προφανώς μια ιδέα μέσα μας για το πώς θα ήταν καλύτερα. Αν δεν έχουμε κάποιο μέτρο σύγκρισης, δεν μπορούμε να κρίνουμε κάτι ως κακό ή καλό.

Η ιδέα του καλού ως προς την οποία κρίνουμε ή γκρινιάζουμε, μπορεί να προέρχεται από την εμπειρία ενός καλύτερου παρελθόντος, μπορεί και όχι.

Δεν είναι πάντα το παρελθόν ο κριτής του παρόντος διότι μπορεί να ήταν χειρότερο. Μάλλον, πρέπει να υπάρχει μέσα μας μια ανεξάρτητη εικόνα του ιδεατού καλού. Πώς προκύπτει όμως αυτή;

Το ιδεατό καλό μπορεί να μην είναι τίποτα άλλο παρά η εσωτερική αίσθηση της αρμονίας που διατρέχει το σύμπαν, ρυθμίζει την τροχιά των πλανητών, διαμορφώνει οικοσυστήματα και τελειοποιεί οργανισμούς, ανάμεσα στους οποίους και τον δικό μας. Έχοντας μορφοποιηθεί μέσω της συμπαντικής αρμονίας, τη φέρουμε στα κύτταρά μας και στον εγκέφαλό μας, ο οποίος διαμορφώνει βάσει αυτής την ιδέα του καλού.

Σε αυτήν την περίπτωση, καλό και ωραίο ταυτίζονται, ηθική και αισθητική γίνονται ένα, και λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο σε όλους. Έτσι, όπως μπορούμε όλοι να διακρίνουμε αμέσως κάποιον που είναι παράφωνος, το ίδιο αντιδράμε αυτόματα σε όποιον φέρεται άσχημα.

Το κακό και η ασχήμια δεν είναι παρά μια παραφωνία που μας κάνει να αντιδράσουμε αυτόματα. Αν συνεχίζουν να υπάρχουν είναι γιατί αυτός ο αυτοματισμός δέχεται παρεμβολές που αλλοιώνουν τον μηχανισμό του. Οι παρεμβολές αυτές συμβαίνουν συνήθως με τη μορφή εξωτερικών κατηχήσεων από όσους παρουσιάζονται ως πρέσβεις του Θεού ή του Νόμου και θέλουν να μας επιβάλλουν τους κανόνες τους, αλλοιώνοντας τη δική μας ενστικτώδη αίσθηση του καλού και του ωραίου.

Η ιδέα του καλού μπορεί να αναδυθεί στην πηγαία και αλάθητη έκφρασή της μέσα από τα σωθικά μας και τον ομφάλιο λώρο που μας συνδέει με τη μήτρα του σύμπαντος κόσμου.

ΥΓ. Τώρα καταλαβαίνω γιατί πολλοί κάνουν το λάθος να γκρινιάζουν με κριτήριο ένα καλύτερο παρελθόν όπως το έχουν στο μυαλό τους, Δεν έχουν ξεκαθαρίσει την καταγωγή της ιδέας του καλού. Συγχέουν την ιδεατή της καταγωγή με την εμπειρική. 

βαθμοί οικειότητας και αιτίες εχθρότητας

Αν το κακό που συμβαίνει μεταξύ των ανθρώπων το αποδώσουμε στην εχθρότητα που νιώθει ο ένας για τον άλλον, τότε η λύση βρίσκεται στην οικειότητα.

Στον βαθμό που νιώθουμε τους άλλους σαν δικούς μας, στον ίδιο βαθμό τους φροντίζουμε και τους υπερασπιζόμαστε. Όσο λιγότερο οικείους τους νιώθουμε τόσο κρατάμε απόσταση από αυτούς και βάζουμε όρια στην πρόσβασή τους στο χώρο μας. Αν νιώσουμε να απειλούν τα όριά μας, τότε τους κηρύσσουμε εχθρούς μας.

Τα όρια μας, όμως, δεν είναι στατικά. Καθώς εξελισσόμαστε και αυξανόμαστε τείνουμε να τα επεκτείνουμε. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο αντιπαραθέσεων με τα όρια των άλλων, ειδικά αν ο χώρος που διεκδικούμε αμφότεροι συμπίπτει και είναι περιορισμένος. Εκεί μπορεί η εχθρότητα μας για αυτούς να κινηθεί επιθετικά, προβαίνοντας σε κάτι κακό εναντίον τους, με σκοπό να τους βλάψει.

Έτσι έχουμε έναν κόσμο που το κακό είναι πανταχού παρόν, από τις καθημερινές και διαπροσωπικές συγκρούσεις ως τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και τους διεθνείς ανταγωνισμούς. Αυτό προφανώς δεν θα συνέβαινε αν νιώθαμε τους άλλους σαν δικούς μας. Τότε όχι μόνο δεν θα τους ανταγωνιζόμαστε αλλά θα θέλαμε το καλό τους. Θα είμαστε έτοιμοι να μοιραστούμε ακόμα και την μπουκιά μας μαζί τους, αν χρειαζόταν.

Είναι, όμως, τόσο απλό; Πατάμε το κουμπί της οικειότητας και έφυγε το κακό;

Κατ' αρχήν είναι φύσει αδύνατον να τους νιώθουμε όλους οικείους. Προφανώς, πρώτοι έρχονται τα άτομα του στενού οικογενειακούς μας περιβάλλοντος και οι κολλητοί μας, με τους οποίους θα μοιραστούμε και την μπουκιά μας. Μετά, έρχονται οι φίλοι και γνωστοί μας, όπου, με τους πρώτους θα βγούμε να φάμε μαζί, ενώ, με τους δεύτερους θα πούμε ένα γεια από το διπλανό τραπέζι.

Ο κύκλος των γνωστών μας δεν μπορεί να υπερβαίνει τεχνικά έναν κάποιον αριθμό. Από εκεί και πέρα, οι άλλοι μάς είναι αναγκαστικά άγνωστοι και η οικειότητα ξεθωριάζει. Μένουν μόνο κάποια αδρά κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ μας, που ρυθμίζουν τη θερμότητα ή ψυχρότητα των επαφών μας, αν τύχει και συναπαντηθούμε. Αν αναγνωρίζουμε σε αυτούς κάποια κοινότητα (τοπική, εθνική, επαγγελματική, πολιτιστική, κλπ.), θα είμαστε μάλλον θερμοί. Αν όχι, θα είμαστε μάλλον ψυχροί και αδιάφοροι. Βέβαια, αν συναπαντηθούμε με έναν παντελώς άγνωστο σε κάποιο μοναχικό μονοπάτι, θα του πούμε ένα "γεια" ως συνάνθρωπό μας, αλλά μέχρι εκεί.    

Το βεληνεκές της οικειότητας φτάνει μέχρι την εντελώς σχηματική αναγνώριση κοινών γνωρισμάτων μας με τους συνανθρώπους μας, που μας κάνει να τους χαιρετίσουμε με ένα τυπικό "γεια", αν χρειαστεί. Το "γεια" συμβολίζει την αμοιβαία αναγνώριση της ανθρωπιάς μας.

Η εντελώς τυπική και σχηματική αλληλο-αναγνώριση των ανθρώπων θα αρκούσε για να σταματήσουν οι εχθροπραξίες και να κηρυχθεί η ανθρωπότητα μια ουδέτερη ζώνη εντός της οποίας θα μπορούσε να κάνει ο καθένας τις δικές του συμπυκνώσεις οικειότητας, τους δικούς του πυρήνες οικείων του προσώπων με συγγενείς, κολλητούς, φίλους και γνωστούς.  

Αυτό που δυναμιτίζει την ουδετερότητα και φορτίζει αρνητικά το μεταξύ μας πεδίο είναι όταν θεωρούμε τους άλλους σαν απειλή. Αυτή μπορεί να εκληφθεί διπλά, είτε ως απειλή του χώρου μας είτε σαν εμπόδιο στην επέκτασή του. Στο κέντρο βρίσκεται το πρόβλημα της στενότητας (του χώρου, των πόρων, των ευκαιριών). Αυτό όμως μπορεί να λυθεί με τη συνεργασία. Αντί να διαγκωνιζόμαστε εντός στενών πλαισίων, μπορούμε να συνεργαστούμε για τη διεύρυνσή τους. 

Οι άνθρωποι εξελίχθηκαν γιατί είχαν τη νοημοσύνη να συνεργαστούν για τη διεύρυνση του χώρου τους αντί να αλληλοπεριοριστούν. 

Αυτοί που αντιτίθενται στη συνεργασία είναι αυτοί που κατέχουν προνομιακές θέσεις στον περιορισμένο χώρο και φοβούνται ότι με το άνοιγμά του θα τις χάσουν. Όποιος είναι αρχηγός σε μια μικρή ομάδα, θα πρέπει να μοιραστεί την εξουσία του με άλλους αρχηγούς αν οι ομάδες τους ενωθούν. Τα ντόπια κατεστημένα θα χάσουν το μονοπώλιο της ισχύος. Οι υπήκοοί τους φοβούνται ότι θα μείνουν απροστάτευτοι. Ο φόβος τους καλλιεργείται έτσι που να αλλοιώνει την εικόνα των ξένων σε βαθμό να χάνουν τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά που έχουν και οι ίδιοι. Προκαταλήψεις και παραλογισμοί συμβάλουν σε μια στενότητα αντιλήψεων που μικραίνει κι άλλο τον χώρο. 

Απέναντι σε αυτό το σύμφυρμα πρέπει να αναπτυχθεί ένα σχέδιο συνεργασίας που να πείθει ώστε να αρθούν οι παράλογοι φόβοι. Αυτό θα πρέπει να βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα των ανθρώπων, χωρίς να υπερβάλλει για την οικειότητα που μπορούν να μοιραστούν. Δεν γίνεται να είμαστε όλοι αγκαλιασμένοι. Οι ιδεολογίες και οι θρησκείες που το υποσχέθηκαν οδήγησαν σε ολοκληρωτισμούς. Αρκεί η αμοιβαία αναγνώριση της ανθρωπιάς μας για να γίνει η ζωή μας πιο "ανθρώπινη".